Ok, ‘gewoon opvoeden’? Wat betekent deze zin, want opvoeden, wat is dat eigenlijk?
Verschillende mensen hebben verschillende interpretaties over opvoeden. Tradities, sociale controle, regelgeving, maatschappelijk aanzien en geloof hebben in de geschiedenis een grote rol gespeeld in onze manier van opvoeden van kinderen, maar ook in hoe wij met onze honden omgaan.
Sinds de Tweede Wereldoorlog is er veel veranderd op het gebied van opvoeden. Veel verschillende stijlen hebben elkaar in hoog tempo opgevolgd waarbij de ene stijl weer een reactie was op de vorige stijl. Een belangrijke factor hierin zijn de grote veranderingen in de maatschappij geweest die vroegen om andere benaderingen.
Er zijn lange tijd twee belangrijke hoofdstromingen geweest
De ene stroming was van mening dat de ontwikkeling van een individu werd bepaald door zijn erfelijke aanleg (genen) en dus op voorhand vaststaat en dat de omgeving deze tot op zekere hoogte kon beïnvloeden. De andere stroming zag het individu als een ongeschreven blad dat alleen gevormd wordt door alle invloeden vanuit zijn omgeving.
Er is veel en fel gediscussieerd tussen deze twee verschillende stromingen, maar inmiddels is de wetenschap het erover eens dat de ontwikkeling van een individu bepaald en beïnvloedt wordt door de combinatie. Oftewel, een individu wordt gevormd door zijn genen, zijn opvoeding (leerervaringen), de omgeving en de individuele karaktereigenschappen.
Als je wilt gaan opvoeden is het dus van belang om al deze pijlers mee te nemen in je proces. Doe je dit niet dan kan dit leiden tot onrealistische verwachtingen, teleurstellingen, een dikke muur waar je keer op keer tegenaan blijft lopen en een verlaagd welzijn van het individu.
En dat is waar de hondenwereld in de afgelopen decennia is spaak gelopen
De hondenwereld heeft voornamelijk vanuit gehoorzaamheid gewerkt. Niet gebaseerd op de wetenschap, maar gebaseerd op een ideaalbeeld dat we een hond kunnen vormen zoals wij willen met de gewenste elementen vanuit de verschillende stromingen met een vooroorlogs gehoorzaamheidstintje. En waar de wetenschap en opvoedkunde mee ging met de tijd en de maatschappij stond de hondenwereld stil.
Gelukkig begint die nu weer op gang te komen en kijk, waar er bij kinderopvoeding eerder twee verschillende stromingen waren, zie je die nu in de hondenwereld opkomen. Gehoorzaamheid tegenover vaardigheden. En dan wordt je dus geconfronteerd met mensen die roepen dat je je hond moet opvoeden want zij zien iets wat niet past in hun visie.
Als je op internet in de Van Dale kijkt krijg je de volgende beschrijving: lichamelijk en geestelijk vormen = grootbrengen. Een opvoedingsdeskundige uit de jaren 80 (mijn jeugd) gaf al de volgende definitie: Opvoeden is het in relatie staan van opvoeder en opvoedeling, waarin de opvoeder zich als persoon een klimaat schept dat persoonlijkheidsgroei bevordert en leefsituaties zo hanteert, dat die optimale kansen bieden tot zelfontplooiing.
Als we een sprong maken in de tijd naar het heden en een psychologe werkzaam in de jeugdzorg, geeft zij het volgende aan: Opvoeden is individuen begeleiden bij het groot worden. Zodanig dat zij zichzelf kunnen zijn en in de wereld kunnen staan. Een onderwijzeres: De ontwikkeling van het individu volgen, zo goed mogelijk passend bij het individu, rekening houdend met de geaardheid (genen). Een psychologe werkzaam in de gezondheidszorg: Opvoeden is een zo gunstig mogelijk klimaat scheppen waarin het individu zich kan ontwikkelen. Het klimaat moet liefdevol, warm en veilig zijn. En een kinderpsychiater: Opvoeden is het fungeren als hulp voor het individu.
Nergens wordt er door al deze experts op het gebied van opvoedkunde, psychologie, orthopedagogiek en didactiek gesproken over gehoorzaamheid. Nergens. Laat dat maar even indalen…
Uiteraard betekent dat niet dat we van god los zijn met onze vaardigheden aanleren. Juist niet. Want het ontwikkelen van vaardigheden bij iemand anders en dus ook bij je hond tijdens het opvoeden vraagt ook om het inzetten van eigen vaardigheden. En je zou zelfs kunnen stellen dat er een aantal spelregels en basisprincipes zijn als je echt goed wil opvoeden. Deze basisprincipes en spelregels zijn belangrijk zodat iedereen weet waar ze aan toe zijn, waar de grenzen liggen, wat iedereen mag verwachten van elkaar en hoe de leefpatronen eruit zien.
Ten eerste is het belangrijk om te luisteren naar je hond. Hiervoor heb je dus kennis nodig van de lichaamstaal en communicatie van je hond. Als je die kan begrijpen is het ook mogelijk om je in te leven. Je kan je in je hond te kunnen verplaatsen en daarop je acties of omgeving aan te passen. Dit kan je met een positieve benadering doen. De wetenschap leert ons dat je hond hiermee het snelst gewenst gedrag leert.
Maar ook al leert je hond hierdoor het snelst, geduld is een schone zaak. Wil je langdurige en blijvende effecten nastreven dan is het belangrijk om te kijken welke stappen je hond aankan. En gaat het dan wel eens mis? Dan is de kunst van relativering heel erg belangrijk. Relativering is een belangrijk hulpmiddel bij het opvoeden om jezelf en je hond te kunnen kalmeren en weer opnieuw op te bouwen. Andere belangrijke voorwaardes zijn veiligheid en bescherming. Als er aan deze laag al niet wordt voldaan hoe kan je dan aan de andere lagen beginnen? Veiligheid bereik je door voorspelbaarheid, duidelijkheid, grenzen, afspraken en patronen.
Soms makkelijker gezegd dan gedaan allemaal. Wij als begeleiders van onze honden zijn mensen van vlees en bloed en dus niet perfect of volmaakt. Het streven naar perfectie hoeft dus ook niet. Net zoals je je hond wil opzetten voor succes is het handig om jezelf ook op te zetten voor succes. Tijdens de opvoeding van je hond gaat het wel eens ongewild, onbewust of bij gebrek aan kennis mis. En dat is ok. Toch zijn er een aantal valkuilen die je bewust kan proberen te vermijden.
Dwang en deceptie lijken een shortcut of quickfix. Op de lange termijn schaadt dit echter het vertrouwen, de band en dus de relatie die je nodig hebt tijdens het opvoeden
Als je je hier van bewust bent kan je de zogenaamde machtsstrijd voorkomen die voort kan komen uit een beschadigde relatie. Je hond te weinig tijd of ruimte geven om nieuwe patronen aan te leren zet je vaak weer terug in je proces waardoor het lijkt of je opvoedtechnieken niet werken. Hoe verleidelijk is het dan om terug te vallen in het gehoorzaamheidsmodel. Weten dat positieve blijvende gedragsverandering tijd kost voorkomt het terug grijpen naar verouderde methoden. Schreeuwen, schelden, dreigen.. het levert allemaal geen gewenst gedrag op. Het enige wat je dan doet is het stoppen van ongewenst gedrag vanuit een negatieve emotie. Focus je op het gewenste gedrag, beloon dat op een gepaste manier en het gewenste gedrag zal zich herhalen. (Meer over natuurlijk gedrag bij honden: Het natuurlijke gedrag van honden – Wolfhalla)
De opvoeding van je hond begint al in het nest en bij de fokker. Het is de verantwoordelijkheid en de plicht van de begeleiders om dit door te zetten om je hond een zo goed mogelijk leven te geven. Zogenaamde gehoorzaamheid volgt vanzelf als je je hond inderdaad opvoed zoals hierboven beschreven. (Meer over welzijnsgericht opvoeden: Welzijnsgericht opvoeden. Wat is dat eigenlijk? – Wolfhalla)
Bij Wolfhalla kan je meer leren over de natuurlijke processen en systemen die onder de oppervlakte een rol spelen bij een moderne welzijnsgerichte op wetenschap gebaseerde opvoeding van je hond.
Je bewust zijn van deze processen en systemen geven je de houvast, het zelfvertrouwen en de mogelijkheid tot het maken van eigen keuzes in jullie proces van opvoeden. Waarbij je de opmerkingen van anderen los kan laten omdat je zelf weet waar je mee bezig bent en waarom. Van lessen over communicatie en lichaamstaal, de natuurlijke onzichtbare processen achter de gedragingen van je hond , opvoedrecepten passend bij jouw hond tot praktische speurworkshops passend bij het instinct van je hond. (Meer over Family Dog Mediation: Family Dog Mediation – Wolfhalla)
Neem een kijkje op de website, lees de andere artikelen en neem contact op als jij meer wil leren over hondengedrag. Zodat jij straks in staat bent om je hond op jouw gewenste manier passend te kunnen opvoeden.
Wil je tussen al dat opvoeden even op adem komen, je hond laten ontspannen en tegelijkertijd werken aan zijn zelfvertrouwen? Breng dan eens een bezoek aan het Snuffelbos! (Meer over het Snuffelbos: Op Sniffari – Wolfhalla)
Deze tekst is geschreven door gediplomeerd Family Dog Mediator en hondencoach Marra Mensink. Het overnemen van deze tekst zonder schriftelijke toestemming is niet toegestaan. Delen van dit artikel op social media met bronvermelding en benoeming van auteur wordt gewaardeerd om zo gedegen moderne wetenschappelijke kennis te verspreiden. Voor een veilige en fijne samenleving voor mens en hond. Volg ons op instagram voor het dagelijks leven en realistische tips en tricks: Marra Mensink (@wolf_halla) • Instagram-foto’s en -video’s.