Het lijkt soms wel een magisch woord; assertiviteit. Het is misschien al vaker tegen je gezegd: ‘Je moet gewoon zeggen wat je (niet) wil. Grenzen stellen.’ Zeker bij de mensen die ik mag begeleiden komt het vaker ter sprake. ‘Je mag de mensen gewoon aanspreken hoor; communiceren.’ Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. En zo sta je weer in een situatie met je hond waar je eigenlijk helemaal niet in had willen staan. Achteraf foeter je op jezelf. ‘Waarom zei ik niet eerder wat? Waarom deed ik het toch? Ik wilde het eigenlijk niet zo!’
Denk maar eens aan de volgende momenten:
- Je loopt op straat met je aangelijnde hond en er komt een tegenligger aan met de hond ook aan de lijn. Je begeleid je hond mee en wil eigenlijk een bochtje gaan maken. Op dat moment zegt de tegenligger; ‘O dat hoeft niet hoor, de mijne doet niks.’ Dus je maakt geen bochtje en je raad het al; de hond begint te blaffen naar jouw hond.
- Je loopt in een aanlijngebied en wil rechtsaf slaan. Daar op het veldje staat een groep mensen met een loslopende hond. Je kijkt de mensen aan en verwacht/hoopt/gaat er van uit dat de mensen de hond bij zich houden. Je slaat rechtsaf en de hond komt als een jonge dolle stier op jouw hond afgerend.
- Je loopt in een losloopgebied. Je hond is lekker aan het snuffelen. Er komt een tegenligger met de hond aan de flexlijn. Jij doet jouw hond ook aan de lijn en wil op passeren. De tegenligger laat de hond aan de flex helemaal naar jouw hond toegaan.
En zo kan je nog talloze voorbeelden verzinnen. Als je ze zo doorneemt zal je waarschijnlijk denken: ‘Ik had hier iets anders kunnen doen. Iets wat in mijn eigen macht ligt.’ Maar wederom; dat is echt makkelijker gezegd dan gedaan. We vinden het moeilijk om er iets van te zeggen, terwijl we wel vinden dat we het zouden moeten doen. Voor jezelf, voor je eigen hond en voor de andere hond.
Je wil er wat mee, maar hoe dan?
Het kan heel frustrerend worden om zo tegen je wil & zin in situaties terecht te komen die je eigenlijk niet wil en waar je in ieder geval jezelf en je hond mee hebt. Je merkt dit doordat je steeds meer gestrest raakt en niet meer ontspannen naar buiten gaat met je hond en misschien zelfs lichamelijke klachten van krijgt. Je wil er wat mee, maar hoe dan? (https://wolfhalla.nl/gedrag/omgevingsmanagement/)
In situaties zoals hierboven genoemd kan je op verschillende manieren reageren. Neem het volgende voorbeeld:
Het begint winter te worden. Het is nog lang donker ’s ochtends en je hebt jezelf goed ingepakt tegen de kou. Omdat je daarom het bos niet in kan loop je een rondje door de buurt. Je komt langs een hondenspeelveldje en omdat er niemand in de buurt is en jij zo even lekker met je hond los kan spelen ga je naar binnen. Je houdt de omgeving goed in de gaten, maar door de schemering en je dikke muts zie je pas op het laatste moment dat er iemand voor het hek staat met een hond. De hond heeft een hoge houding & staart en staat al te tongelen. Je vraagt of de mevrouw even wil wachten. ‘O maar mijn hond doet niks!’ Hoe reageer je?
- Je kijkt naar de mevrouw en haar hond. Je haalt diep adem en denkt: ‘Het zal wel meevallen’ en ‘Er gebeurt vast niks.’ De mevrouw doet het hek open en haar hond stormt borstelend en blaffend op jouw hond af. Jouw hond begint te grommen, laat zijn tanden zien en kruipt in een hoekje.
- Je wordt boos. Dit is nu al de zoveelste keer. Je gedachten gaan als een malle en je voelt je hart sneller gaan kloppen. ‘Doet niks? Heeft u wel eens goed naar uw hond gekeken? Hoog tijd voor een lesje hondentaal!’ Waarom heeft u eigenlijk een hond, als u er toch geen verstand van hebt?’ Maar dat zeg je niet. Je snauwt wel; ‘Hou je hond nu maar bij je! Dan kan ik er uit. Je loopt eruit en de andere hond valt nog even uit naar jouw hond. Dan ontplof je. ‘Bedankt he! Ga leren hoe honden werken! Je verdient geen hond!’ Schreeuw je terwijl je weg loopt.
- ‘O wat fijn! Maar wilt u toch even wachten? Dat zouden mijn hond en ik heel erg prettig vinden. Mijn hond is geen allemansvriend en zo te zien die van u ook niet. Maar dat mag he, dat zijn wij mensen ook niet allemaal! Wilt u misschien een stapje naar achteren doen zodat wij de ruimte hebben om eruit te gaan? Bedankt he, mevrouw! Fijne dag!
Als je de drie voorbeelden zo bekijkt, dan lijkt de laatste reactie natuurlijk de beste.
In deze situatie zou dit natuurlijk het prettigst zijn voor jezelf & jouw hond en de mevrouw en haar hond. De laatste reactie is een assertieve reactie. De eerste is subassertief en de middelste is agressief.
Subassertief wil eigenlijk zeggen dat je over je heen laat lopen. Je stelt je afhankelijk op en durft niet echt te zeggen wat je wilt en voor jezelf en je hond op te komen. In feite ben je bang om in conflict te komen met iemand anders. Je zegt dus niks en het lijkt alsof je akkoord gaat met de situatie.
Als je agressief reageert dan kom je wel voor jezelf en je hond op, maar doet dat op een vervelende en irritante manier voor de ander. Je snoert de andere eigenlijk de mond en maakt deze persoon in verschillende mate belachelijk. Je komt voor jezelf op door de ander aan te vallen en kwaad te worden. Geregeld worden daar ook nog anderen bij betrokken.
Als je assertief voor jezelf opkomt, kom je voor je eigen mening op, zonder afhankelijk te zijn. Het houdt in dat je jouw gevoel kan uiten: ‘Ik vind het fijn als’, ‘Ik vind het niet prettig wanneer’. Je kan zonder angst, op een rustige manier voor je mening/gevoel opkomen zonder iemand anders ‘aan te vallen’. Je gaat uit van je eigen van je eigen verantwoordelijkheid voor je mening/gevoel.
Assertiviteit is niet altijd makkelijk.
Hoe komt het dan toch dat veel mensen (ikzelf ook als ik met mijn eigen hond loop, niet als ik klanten begeleid) het zo moeilijk vinden? Dit kan doordat je angst hebt voor de ander. Omdat ze groter en sterker zijn misschien, of omdat zoals in dit voorbeeld de mevrouw ‘het recht heeft’ om het hondenveld op te gaan. Daarnaast heb je misschien als kind geleerd dat anderen je aardig moeten vinden. Je maakt je zorgen wat de ander van je vindt. Verder kan je je druk maken om de omgeving. Je wil niet raar gevonden worden, dus kies je soms voor de ogenschijnlijke veilige weg.
Je kiest dus niet voor wat jezelf wilt, denkt of voelt:
- Als de ander misschien meer macht heeft
- Uit angst dat je niet aardig gevonden wordt
- Omdat je een ander niet wil kwetsen of rechten wilt ontnemen
- Omdat je tegenover meerdere personen staat
- Je bang bent wat anderen van je denken
- Je denkt dat de belangen van een ander zwaarder wegen of belangrijker zijn dan de jouwe
Kiezen voor jezelf en je hond
Mensen zijn net als honden sociale wezens. We kunnen niet zonder anderen en moeten tegelijkertijd rekening houden met elkaar. Dit geldt dus ook andersom. Anderen moeten ook rekening houden met jou. Om anderen duidelijk te kunnen maken hoe ze dat het beste kunnen doen, zul je zelf moeten zeggen wat je denkt, voelt en wil. Door op te komen voor jezelf, wat je denkt en voelt, weet je wat je (niet) wilt. Door dit aan te geven stel je grenzen en bescherm jij je jezelf en je hond. Dit patroon kan je eerst oefenen in het dagelijks leven tijdens niet gespannen situaties. Want als je dit lastig vindt met je hond zal het waarschijnlijk tijdens meer situaties in je leven voorkomen.
- Aangeven dat je op een bepaalde tijd weg moet van werk/vrienden en dan ook gewoon gaan.
- Bij de slager aangeven ‘dat het geen onsje meer mag zijn’.
- Als een vriendin een afspraak afzegt je niet in allerlei bochten wringen om op een tijdstip te gaan dat haar uitkomt maar jou eigenlijk niet.
Als je dit gaat oefenen oefen je een vaardigheid zodat je kan opkomen voor je eigen rechten en de rechten van je hond
Zoals met alle vaardigheden wordt je er beter in naarmate je succeservaringen boekt en deze positieve patronen in je ‘normale handelen’ heel normaal worden. Begin met kleine situaties en wat helemaal helpt is van te voren een overzicht te maken voor jezelf. Dit overzicht bestaat uit vier kolommen. In de eerste kolom zet je neer in wat voor situaties je beland waar je je eigenlijk geen raad mee weet of subassertief dan wel agressief reageert. In de tweede kolom zet je neer waarom je zo reageert. Wat zit erachter? In de derde kolom zet je neer hoe je voortaan zou willen reageren. En in de laatste geef je aan wat er gebeurde toen je kolom drie toepaste. Wat gebeurde er, hoe voelde jij je en zou je iets willen aanpassen de volgende keer?
Op deze manier maak je eigenlijk je eigen trainingsplan dat je verder helpt met ontspannen wandelen. Dit is namelijk meer dan alleen maar je hond in de ‘juiste richting’ krijgen. Het gaat ook over ‘jezelf in de juiste richting krijgen’.
Tot slot
Tijdens ontspannen wandelen speelt assertiviteit dus ook een belangrijke rol. Opkomen voor je eigen gevoel en het gevoel van je hond staan centraal. Echter, dit kan ook betekenen dat je op bepaalde momenten vindt dat je iets niet zou moeten zeggen. Dat is ook assertief zijn. Niet alle dingen liggen binnen jouw macht. Soms zie je aan mensen dat ze ergens niet open voor staan. Bewust je eigen pad lopen en je gevoel over de andere blaffende hond aan de flex niet willen uiten en uitleggen kan ook heel assertief zijn en helpen aan jouw ontspannen wandel ervaring.
Ken jezelf en je hond
Net zoals bij je hond liggen ook bij jou gevoelens aan de basis van wat je zegt en doet. Bedenkt dus in moeilijke situaties wat je voelt. Als je wat je zegt en wat je doet samen laat komen met hoe jij je voelt dan communiceer je het meest effectief in situaties waarin jij je hond wil beschermen. Wees je bewust van wat je wilt. Hoe beter jij jezelf en je hond kent, (https://wolfhalla.nl/mijn-hond-leren-lezen/) des te beter je in staat bent om gewenst keuzes te maken en te uiten. Echt effectief communiceren kan pas als je jezelf en je hond goed kent. Daarom heb je meer nodig dan ‘Je mag grenzen stellen hoor. Gewoon even aangeven bij de andere mensen.’ Assertief zijn en effectieve communicatie is meer dan het toepassen van trucjes!
Deze tekst is geschreven door gediplomeerd Family Dog Mediator en hondencoach Marra Mensink. Het overnemen van deze tekst zonder schriftelijke toestemming is niet toegestaan. Delen van dit artikel op social media met bronvermelding en benoeming van auteur wordt gewaardeerd om zo gedegen moderne wetenschappelijke kennis te verspreiden voor een veilige en fijne samenleving voor mens en hond.
